Ambrosius ('Broos') Nagtegaal wordt geboren te Utrecht op 3 april 1912. Zijn vader en grootvader zijn in de steenbakkerij werkzaam geweest. Na de lagere school kan hij, net als zijn drie jaar oudere broer Hermanus ('Mos'), in 1928 in dienst treden bij de firma Mobach te Utrecht. Beide broers leren hier het pottenbakkersvak. Hermanus werkt er tot 1936 en treedt daarna in dienst van Plateelbakkerij Regina in Gouda. In 1945 gaat hij werken bij zijn broer Ambrosius in Utrecht. Kort na het einde van de oorlog besluit Ambrosius namelijk een eigen pottenbakkerij te beginnen en neemt ontslag bij Mobach. Op 1 oktober 1945 wordt de Kunstaardewerkfabriek Nagtegaal opgericht. Het bedrijf wordt gevestigd in een voormalige broodbakkerij op de Eerste Daalsedijk 102. Dit pand kent drie verdiepingen: op de begane grond is de draaierij, gestookt wordt er op de eerste verdieping, op de tweede verdieping is de toonzaal. De oprichting van Nagtegaal speelt in op de grote vraag naar gebruiksaardewerk. In 1947 wordt Ben van Rooijen - ook werkzaam geweest bij Mobach - aangetrokken als ontwerper en draaier. Naast gebruiksaardewerk worden er dierfiguren geproduceerd. Ook wordt er voor andere kunstenaars gestookt zoals de Mariabeelden van Steph Uiterwaal. In 1956 wordt Hermanus mede-eigenaar van de pottenbakkerij. De klei wordt betrokken van Vingerling in Gouda. Later wordt er met gele Westerwald- en grove grijze chamotteklei gewerkt. Het bedrijf beschikt over een hout- en een kolenoven. Rein Kuister - ook afkomstig van Mobach - verzorgd de glazuren, vaak lood- maar soms ook lusterglazuur op basis van kopererts. Als kleuren worden voornamelijk wit, zwart, oranje en rood gebruikt. Vóór 1950 wordt vaak een met de hand ingekraste signatuur gebruikt. In de jaren vijftig en zestig worden van de 'tumbler' (een vaas met verschillende openingen en in het midden plaats voor een kaars) tienduizenden exemplaren verkocht. Er werken gemiddeld acht mensen bij de pottenbakkerij. In de jaren zestig treedt Frits Jorna in dienst als vertegenwoordiger. Er wordt verkocht aan veel grote warenhuizen in binnen- en buitenland. Op de exportproducten wordt het stempel 'MADE IN HOLLANDF' toegevoegd. Begin 1960 verhuist het bedrijf naar de werfkelder aan de Oudegracht 58-60 (aan de werf). Hier wordt gestookt in een elektrische oven. In dit pand is in 2017 het werftheater al vele jaren gevestigd. Ooggetuige Gitte Nijkerk vertelt dat zij in de jaren '60 gewerkt heeft bij Ambrosius en Hermanus Nagtegaal, 'als laatste der mohikanen ben ik al werkend van leerling naar gezel en uiteindelijk tot volwaardig pottenbakker zonder papieren uitgegroeid.' Nagtegaal gebruikte in de jaren '60 kant en klare glazuren, ook oker geel, groen gladbrand en paars schuimglazuur. In deze periode wordt een stempel gebruikt voor de firmanaam. Einde jaren zeventig loopt de verkoop terug. Ook de toenemende loonkosten zorgen ervoor dat het bedrijf gesaneerd moet worden. Ook vanwege de gezondheid van Ambrosius moet het bedrijf in 1977 sluiten. In datzelfde jaar overlijdt Hermanus. Ambrosius Nagtegaal overlijdt op 20 juni 1999 (tekst grotendeels overgenomen uit Scherpenisse, Yvonne en Hans Uijtdewilligen).
Afbeeldingen: pindastel en vaasje (collectie Centraal Museum, Utrecht).
Bibliografie:
Messchaert-Scherpenisse, Yvonne en Hans Uijtdewilligen, 'Kunstaardewerkfabriek Nagtegaal (1945-1977) in: Nobel Magazine, jrg.1, nummer 2, 2005.
Ambrosius ('Broos') Nagtegaal wordt geboren te Utrecht op 3 april 1912. Zijn vader en grootvader zijn in de steenbakkerij werkzaam geweest. Na de lagere school kan hij, net als zijn drie jaar oudere broer Hermanus ('Mos'), in 1928 in dienst treden bij de firma Mobach te Utrecht. Beide broers leren hier het pottenbakkersvak. Hermanus werkt er tot 1936 en treedt daarna in dienst van Plateelbakkerij Regina in Gouda. In 1945 gaat hij werken bij zijn broer Ambrosius in Utrecht. Kort na het einde van de oorlog besluit Ambrosius namelijk een eigen pottenbakkerij te beginnen en neemt ontslag bij Mobach. Op 1 oktober 1945 wordt de Kunstaardewerkfabriek Nagtegaal opgericht. Het bedrijf wordt gevestigd in een voormalige broodbakkerij op de Eerste Daalsedijk 102. Dit pand kent drie verdiepingen: op de begane grond is de draaierij, gestookt wordt er op de eerste verdieping, op de tweede verdieping is de toonzaal. De oprichting van Nagtegaal speelt in op de grote vraag naar gebruiksaardewerk. In 1947 wordt Ben van Rooijen - ook werkzaam geweest bij Mobach - aangetrokken als ontwerper en draaier. Naast gebruiksaardewerk worden er dierfiguren geproduceerd. Ook wordt er voor andere kunstenaars gestookt zoals de Mariabeelden van Steph Uiterwaal. In 1956 wordt Hermanus mede-eigenaar van de pottenbakkerij. De klei wordt betrokken van Vingerling in Gouda. Later wordt er met gele Westerwald- en grove grijze chamotteklei gewerkt. Het bedrijf beschikt over een hout- en een kolenoven. Rein Kuister - ook afkomstig van Mobach - verzorgd de glazuren, vaak lood- maar soms ook lusterglazuur op basis van kopererts. Als kleuren worden voornamelijk wit, zwart, oranje en rood gebruikt. Vóór 1950 wordt vaak een met de hand ingekraste signatuur gebruikt. In de jaren vijftig en zestig worden van de 'tumbler' (een vaas met verschillende openingen en in het midden plaats voor een kaars) tienduizenden exemplaren verkocht. Er werken gemiddeld acht mensen bij de pottenbakkerij. In de jaren zestig treedt Frits Jorna in dienst als vertegenwoordiger. Er wordt verkocht aan veel grote warenhuizen in binnen- en buitenland. Op de exportproducten wordt het stempel 'MADE IN HOLLANDF' toegevoegd. Begin 1960 verhuist het bedrijf naar de werfkelder aan de Oudegracht 58-60 (aan de werf). Hier wordt gestookt in een elektrische oven. In dit pand is in 2017 het werftheater al vele jaren gevestigd. Ooggetuige Gitte Nijkerk vertelt dat zij in de jaren '60 gewerkt heeft bij Ambrosius en Hermanus Nagtegaal, 'als laatste der mohikanen ben ik al werkend van leerling naar gezel en uiteindelijk tot volwaardig pottenbakker zonder papieren uitgegroeid.' Nagtegaal gebruikte in de jaren '60 kant en klare glazuren, ook oker geel, groen gladbrand en paars schuimglazuur. In deze periode wordt een stempel gebruikt voor de firmanaam. Einde jaren zeventig loopt de verkoop terug. Ook de toenemende loonkosten zorgen ervoor dat het bedrijf gesaneerd moet worden. Ook vanwege de gezondheid van Ambrosius moet het bedrijf in 1977 sluiten. In datzelfde jaar overlijdt Hermanus. Ambrosius Nagtegaal overlijdt op 20 juni 1999 (tekst grotendeels overgenomen uit Scherpenisse, Yvonne en Hans Uijtdewilligen).
Afbeeldingen: pindastel en vaasje (collectie Centraal Museum, Utrecht).